Przeszukanie jako element procesu karnego

Przeszukanie stanowi element prawa karnego. Instytucja ta często budzi u ludzi dość skrajne, bardzo negatywne emocje – szczególnie w przypadku ludzi, którzy sami doświadczyli czegoś takiego. Obowiązujący w Polsce Kodeks Postępowania Karnego zawiera zapisy dokładnie określające przebieg takich czynności oraz sytuacje, w jakich są one dopuszczalne.

​

Zapisy znajdujące się w Kodeksie Postępowania Karnego określają, że przeszukanie może zostać dokonane w celu wykrycia albo zatrzymania osoby podejrzanej i doprowadzenia jej przed sąd. Przeszukanie może być również przeprowadzone w celu znalezienia konkretnych rzeczy, mających znaczenie dla całej prowadzonej sprawy. Istnieją także sytuacje, w których w celu znalezienia takich rzeczy dopuszcza się przeszukanie samej osoby podejrzanej – włączając w to jej odzież oraz przedmioty osobiste. Kodeks określa, aby przeszukanie przeprowadzać zgodnie z procedurami oraz wyznaczonym celem przy zachowaniu odpowiedniego umiaru. Już w samej Konstytucji Polski istnieje zapis o zachowaniu godności każdego obywatela. Z tego też powodu czynności związane z przeszukaniem muszą być przeprowadzane w taki sposób, aby nie naruszać godności osoby przeszukiwanej; wykluczone jest tutaj wyrządzanie niepotrzebnych szkód czy uszczerbków na zdrowiu. O tym, kto ma wydać stosowane rozporządzenie z nakazem przeszukania decydują warunki w danej sytuacji. Na etapie postępowania przygotowawczego odpowiedzialny jest za to prokurator, zaś w czasie postępowania sądowego – sąd. Najczęściej przeszukania na podstawie tego polecenia dokonuje Policja, choć prawo dopuszcza również wskazanie w tym celu innych organów. Przed dokonaniem przeszukania funkcjonariusze lub obecny na miejscu prokurator zobowiązany jest do okazania osobie przeszukiwanej stosownego nakazu sądowego – bez tego przeszukanie jest bezprawne. Istnieją jednak pilne sytuacje, w których przeszukanie może odbyć się bez okazania takiego nakazu. Wówczas jednak osoba przeprowadzająca przeszukanie musi okazać stosowne upoważnienie wystawione przez swojego zwierzchnika – przykładowo, komendanta komisariatu. Po zakończeniu takich czynności należy jak najszybciej wystąpić do prokuratora lub sądu, który musi wystawić potwierdzenie przeszukania. Osoba u której takie przeszukanie nastąpiło może zażądać dostarczenia jej takiego potwierdzenia w formie pisemnej w ciągu 7 dniu od dokonania czynności. Istnieje zasada mówiąca, że przeszukanie powinno być przeprowadzone w porze dziennej: od godziny 6 rano do 22. Niemniej jednak w razie konieczności już po rozpoczęciu może być prowadzone nawet w porze nocnej. Jeżeli zaistniała pilna i nagląca sytuacja, to przeszukanie może być rozpoczęte również w nocy.

W przypadku przeszukiwania rzeczy osobistych do wykonywania takich czynności należy wyznaczyć osobę tej samej płci, co osoba przeszukiwana. Przed przystąpieniem do przeszukania osoba przeszukiwana musi zostać dokładnie poinformowana o celu oraz powodach takich czynności. W razie takiej potrzeby może zostać wezwana do wydania rzeczy. Osoba taka, jeżeli nie stwarza żadnych trudności w wykonywaniu procedur, może towarzyszyć funkcjonariuszom w czasie dokonywania przeszukania.