Zmiany odnoszące się do prawa do obrony w procesie karnym

Gdy mówimy o prawie do obrony w procesie karnym, powinniśmy mieć świadomość tego, że jego gwarancją są przepisy o randze nie tylko konstytucyjnej i ustawowej, ale również międzynarodowej. Do niedawna przepisy określały, że w roli obrońcy może występować jedynie adwokat, już od 1 lipca 2015 roku prawo do obrony oskarżonego może być jednak realizowane również przez radcę prawnego.

Co do zasady, radca prawny oraz adwokat mają takie same kompetencje, a przedstawiciele obu samorządów zawodowych mogą legitymować się tymi samymi uprawnieniami odnoszącymi się do prowadzenia spraw. Nowelizacja doprowadziła przede wszystkim do zrównania ich możliwości w odniesieniu do spraw karnych, dotychczas bowiem monopol pod tym względem należał do adwokatów. Owszem, radca prawny również mógł angażować się w tego rodzaju sprawy, pełnił jednak wyłącznie obowiązki pełnomocnika pokrzywdzonych i oskarżyciela posiłkowego. Tu warto podkreślić, że klienci adwokatów i radców prawnych mogą tylko zyskać na wchodzących w życie zmianach, gdy bowiem mówimy o poziomie wiedzy i wykształcenia radców i adwokatów, musimy przyznać, że jest on tożsamy. Tak podczas aplikacji adwokackiej, jak i radcowskiej kształci się w zakresie prawa karnego oraz samego postępowania, każdy radca prawny może więc pochwalić się odpowiednim przygotowaniem merytorycznym. Każdy radca prawny jest też uprawniony do wpisania się na listę adwokatów i nie musi być to związane z koniecznością zdawania dodatkowych egzaminów. Zmiany wymusiły także nowelizację kilku innych przepisów, w tym zwłaszcza samej ustawy o radcach pracy. Ustawodawca sprecyzował zatem, że osoba, która chce występować jako obrońca w sprawach dotyczących przestępstw karnych oraz skarbowych nie może pozostawiać w stosunku pracy z innymi podmiotami. Owszem, ustawa mówi o wyjątkach, robi je jednak wyłącznie z myślą o pracownikach naukowych i naukowo-dydaktycznych. Jeśli więc radca prawny ma być obrońcom w sprawie karnej, musi być nim w ramach umowy cywilnoprawnej, w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce określonej przez ustawę. Jeśli pozostaje w stosunku pracy, nie ma możliwości skorzystania z nowych uprawnień.

Gdy mówimy o różnicach, z jakimi mamy do czynienia w odniesieniu do radcy prawnego i adwokata, nie możemy zapominać o tym, że najważniejsza z nich odnosi się do formy zatrudnienia. Radca prawny może świadczyć swoje usługi będąc zatrudnionym w oparciu o umowę o pracę. Sytuacja adwokata jest bardziej skomplikowana i jest on skazany na prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Zrównanie uprawnień adwokatów i radców prawnych odnosi się również do wnoszenia pism procesowych, w tym zwłaszcza apelacji i kasacji. Jeśli więc jedno lub drugie pismo nie pochodzi od prokuratora, powinno być sporządzone oraz podpisane czy to przez radcę prawnego, czy to przez adwokata. Samo prawo do obrony to standard, który zawdzięczamy samej ustawie zasadniczej i przysługuje ono każdemu, przeciwko komu toczy się postępowanie karne.